İstediğiniz bir domaini alırken veya kullanım sırasında bazen üçüncü kişilerle çeşitli sorunlar oluşur. Domain ihtilafları veya alan adı uyuşmazlıkları olarak bilinen bu sorunlar hakkında çeşitli çözüm yolları vardır. Uluslararası alanda domain ihtilafları konusunda en önemli düzenleme ICANN Alan Adı Uyuşmazlık Çözümü Politikası’dır. Bunun yanı sıra ulusal mevzuatımızda da konuyla ilgili kanun, yönetmelik ve tebliğler mevcuttur. Nitekim Elektronik Haberleşme Kanunu diğer düzenlemelerin yasal dayanağıdır. Bu kanuna göre hazırlanan İnternet Alan Adları Yönetmeliği .tr uzantılı alan adlarının yönetimini düzenler. İnternet Alan Adları Tebliği ve Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği de bu bağlamda detaylı düzenlemeler içerir. Domain ihtilafları rehberi konulu bu yazımızda, alan adı uyuşmazlıkları hakkında uluslararası alanda ve ulusal mevzuatımızda ne gibi düzenlemelerin yer aldığı hakkında faydalı bilgiler paylaşacağız.

İçindekiler

ICANN Alan Adı Uyuşmazlık Çözümü Politikası

Bilindiği üzere dünya genelinde alan adı kayıtlarının yönetimi ICANN kurumu tarafından gerçekleştirilmektedir. Açılımı Internet Corporation for Assigned Names and Numbers olan bu kurumun adının Türkçe karşılığı İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu şeklindedir. İnternet kullanımının dünya genelinde artmasıyla birlikte domain adlarının tek ve benzersiz olmasını sağlamak ciddi bir sorun haline geldi. Üstelik kötü niyetli tescil ve kullanımların artması da alan adı uyuşmazlıklarının çözümü konusunda bazı düzenlemeleri gerekli kıldı. Kâr amacı gütmeyen özel bir kuruluş olan ICANN domain ihtilafları konusunda belirlediği politikayla bu konuda genel çerçeveyi çizdi. Gerekli gördüğünde politikasında revize gerçekleştiren bu kurum, domain ihtilafları rehberi bağlamında halihazırda önemli bir adrestir.

24.10.1999 tarihinde ICANN tarafından onaylanan Alan Adı Uyuşmazlık Çözümü Politikası’nın önemli birkaç özelliği var. Her şeyden önce, uluslararası geçerliliğe sahiptir. Domain alan, tescil veya transfer yapan kişi ve kurumlar ile servis sağlayıcılar bu politikayı gözetmek durumundadır. Ayrıca ulusal mevzuatlar da bu politikaya uygun şekilde düzenlenir. Bu politikanın bir diğer özelliği ise alan adı şikayetleri konusunda genel çerçeveyi çizmesidir. Çözüm yolları bağlamında ICANN’ın yetkilerini yalnızca taraf olduğu durumlarla sınırlar. Şikayetçinin ulusal yargı yollarını veya tahkim kurulunu kullanmasını engellemez. Hatta teşvik eder. Ulusal yargı kanalları veya tahkim kurulları domain ihtilaflarının çözümü için herhangi bir karar aldığında kurum bu kararın gereğini yerine getirir. Devam eden süreçlerde ise domain yenileme veya transfer işlemlerinin iptal hakkını elinde tutar. Domain ihtilafları rehberi konulu bu yazımızda biz bu politikayı 4 başlıkta kısaca ele alacağız.

1- İnternet Alan Adı Tescili

  • İnternette bir alan adının tescili, kullanımı ve yenilenmesinde en üst yetki ICANN’a aittir. Hizmet sağlayıcı firmalar ve tescil talebinde bulunanlar ICANN’ın belirlediği kurallara uymayı taahhüt eder.
  • Domain kayıt işlemlerinde başvurucunun verdiği bilgiler eksiksiz ve doğru olmak durumundadır. Kayıt sözleşmesindeki şartların oluşmadığının tespiti alan adı tescilinin iptaline yol açar.
  • Domain kaydı herhangi bir üçüncü şahsın haklarını ihlal edemez. Alan adı kaydının üçüncü kişilerin haklarını ihlal edip etmediğini belirlemek için gerektiğinde farklı çözüm yolları devreye girer. İhlal durumu oluşmuşsa alan adının iptali veya devri söz konusudur.
  • Yasa dışı herhangi bir amaçla alan adı tescili yapmak mümkün değildir.

2- Alan Adı Kullanımı

  • Herhangi bir alan adını yasalara aykırı şekilde kullanmak söz konusu değildir. Böyle bir durumda kullanım hakkı sona erer.
  • Alan adı sahibi yasal gerekliliklere uygun iptal, transfer veya değişiklik talebini bizzat veya yetkili temsilcisi aracılığıyla ICANN’a yazılı şekilde veya maille iletebilir. Bu durumda kurum gerekli düzenlemeyi gerçekleştirir. Domain ihtilafları rehberi içinde bu konudaki ulusal mevzuata aşağıda yer veriyoruz.
  • Alan adının iptali veya kullanımıyla ilgili herhangi bir mahkeme kararı veya tahkim kurulu kararı varsa kurum bu kararın gereğini yerine getirir.

3- Kötü Niyetle Tescil ve Kullanım

  • Başvurucunun tescil talebinde bulunduğu alan adı, hakları kendisine ait olmayan bir ticari marka veya hizmet markasıyla aynı veya kafa karıştıracak kadar benzer olamaz.
  • Bu tür alan adlarında başvurucunun hiçbir hakkı veya meşru menfaati yoksa tescil işleminin kötü niyet taşıdığı sonucuna varılır. Bu durumda kötü niyetle tescil ve kullanımla ilgili idari kovuşturma başlatılır. Kanıt yükümlülüğü ise şikayetçiye aittir.
  • Ticari marka veya hizmet markasının adını içeren alan adlarını onlara satma veya kiralama amacı taşıyan tescil işlemleri kötü niyetle tescil kapsamına girer.
  • Rakibin işlerini bozmak ve maddi kayba uğramasını sağlamak için alan adını tescil etmek kötü niyetli tescildir. Ayrıca rakibin markasını yansıtmasını önlemek için alan adı tescili de bu kapsamdadır.
  • Tüketicileri yanıltıcı şekilde yönlendiren ve ticari amaç gözetmese de markaları lekeleyen domain kullanımı kötü niyetli kullanımdır.
  • İnternet kullanıcılarını web sitesine veya uygulamalara şikayetçinin kaynak veya sponsorluk yaptığına dair yanıltıcı işaretlerle çekmeye çalışmak kötü niyetli kullanımdır.

4- Şikayet Kanalları ve Çözüm Yolları

  • Domain ihtilafları konusunda tarafların şikayet hakları vardır. ICANN’ın taraf olduğu anlaşmazlıklar usul kuralları çerçevesinde çözüme bağlanır. Birden fazla şikayet varsa şikayetleri birleştirmek de mümkündür.
  • Şikayetleri idari heyet inceler. Fakat heyetin sunacağı çözüm yolları alan adının iptali veya devriyle sınırlıdır. Ayrıca idari heyetin verdiği karardan dolayı ICANN sorumlu tutulamaz.
  • Servis sağlayıcı, idari heyetin verdiği kararı kuruma bildirir. Kurum en geç 10 iş günü içinde kararın gereğini yerine getirir.
  • Bu süreçlerde şikayetçi idari heyete başvurmadan da mahkeme yolunu kullanma hakkına sahiptir. Şikayetçi ayrıca burada yer almayan diğer konularda da her türlü şikayetini yargı kanallarına taşıma hakkına sahiptir. Domain ihtilafları rehberi içinde bu konudaki ulusal mevzuata da aşağıda yer veriyoruz.
  • Kurum, mahkeme kararlarının gereğini kararın iletiminden itibaren 10 iş günü içinde yerine getirir. Domain ihtilafları bağlamında kendisinin taraf olmadığı herhangi bir anlaşmazlığın bir parçası olmaz. Kendisini ilgilendiren konularda idari heyeti devreye sokar. Diğer konularda ise şikayetçinin mahkeme veya tahkim kurumuna başvurmasını ister.
  • Alan adı kaydıyla ilgili devam eden bir mahkeme süreci varsa alan adı sahibi bu süreçte transfer işlemi gerçekleştiremez. Böyle bir durumda ICANN’ın transferi iptal etme hakkı vardır.

Elektronik Haberleşme Kanunu

Domain ihtilafları rehberi içinde ICANN’ın belirlediği kuralları ve süreçleri bu şekilde kısaca özetledikten sonra ulusal mevzuatımıza da kısaca temas edeceğiz. Bu bağlamda ilk kaynak 05.11.2008 tarihli 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’dur. Bu kanunun 3/v maddesi, internet alan adını şu şekilde tanımlar. İnternet üzerinde bulunan bilgisayar veya internet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan internet protokol numarasını tanımlayan addır. Diğer taraftan 3/y maddesine göre internet alan adı sistemi, okunması ve akılda tutulması kolay olan ve genelde aranan adres sahipleri ile ilişkilendirilebilen simgesel isimlerle yapılan adreslemede karşılığı olan internet protokolü numarasını bulan ve kullanıcıya veren sistemdir. İşletmeci tanımı ise 3/z maddesine göre şu şekildedir. Yetkilendirme çerçevesinde elektronik haberleşme hizmeti sunan ve/veya elektronik haberleşme şebekesi sağlayan ve altyapısını işleten şirkettir.

Elektronik Haberleşme Kanunu, internet alan adları konusunda genel tanımları koyarken domain ihtilafları konusunda herhangi bir düzenleme içermez. Bu konuda yetkili makam olarak Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı işaret eder. Kanunun 35. maddesine göre internet alan adlarının tahsisini yapacak kurum veya kuruluşun tespiti ile alan adı yönetimine ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından belirlenir. Domain ihtilafları rehberi bağlamında aşağıda bir yönetmeliği özellikle ele alacağız. Nitekim 07.11.2010 tarihli İnternet Alan Adları Yönetmeliği isimli bu yönetmelik .tr uzantılı internet alan adları yönetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemekte. 21.08.2013 tarihli İnternet Alan Adları Tebliği bu konuda önemli dönüşümler sağladı. Aynı tarihli İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği ise .tr domain ihtilafları konusunun en kapsamlı şekilde ele alındığı belgedir.

Domain ihtilafları rehberi konulu bu yazımızın devamında İnternet Alan Adları Yönetmeliği’nden kısaca bahsedeceğiz. Ardından ilgili tebliğleri de dikkate alarak alan adı tahsisi, kullanımı, iptal ve yenileme işlemleriyle ilgili temel prosedürlere kısaca yer vereceğiz. Bu çerçevede domain ihtilafları ve çözüm yolları hakkında faydalı bilgiler paylaşacağız. Son kısımda ise olası mağduriyetleri önlemek için nelere dikkat etmek gerektiğine kısaca temas edeceğiz.

İnternet Alan Adları Yönetmeliği ve İlgili Tebliğler

07.11.2010 tarihinde 27752 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan bu yönetmelik, .tr uzantılı alan adı tahsisinde önemli değişimler yarattı. Nitekim ülkemizde .tr uzantılı alan adlarının yönetimi 1990 yılından itibaren ODTÜ bünyesinde faaliyet gösteren Nic.TR tarafından gerçekleştirilmekteydi. 2008 yılında Elektronik Haberleşme Kanunu’yla birlikte bu yetki Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na geçti. İnternet Alan Adları Yönetmeliği’yle birlikte ise tahsis ve yönetim yetkisi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) geçti. 14.09.2022 tarihinde devreye giren TRABİS (TR Ağ Bilgi Sistemi) bu bağlamda son büyük gelişme oldu. TRABİS ile belgesiz .tr alan adı satışları başladı.

Domain ihtilafları konusunda ulusal mevzuatımızda iki tebliğ ayrıntılı düzenlemeler içermekte. Nitekim 21.08.2013 tarihli İnternet Alan Adları Tebliği ile İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği bu bağlamda iki önemli belgedir. Her ikisinin de dayanağı İnternet Alan Adları Yönetmeliği’dir. Kapsamları ise esasen .tr alan adı tahsisi, kullanımı ve ihtilafların çözüm süreçleridir. Domain ihtilafları rehberi konulu bu yazımızda bu yönetmelik ve tebliğlerin en önemli kısımlarını 4 başlıkta kısaca şu şekilde ele alacağız.

1- Alan Adı Tahsisi ve Kullanımı

  • .tr uzantılı alan adlarının yapısı a.b.tr veya a.tr şeklinde olabilir. Bunlardan her ikisinin de başkasına tahsisli olmaması gerekir. Ayrıca tahsise kapalı adlar listesinde yer almaması da gerekir.
  • Alan adı tescilini gerçek veya tüzel kişilerin gerçekleştirmesi mümkündür. Ancak başvuru formunun tam ve doğru olarak doldurulmaması durumunda başvuru kabul edilmez.
  • Kayıt kuruluşu, başvuru talebinin ardından TRABİS üzerinden işlem yapar.
  • Belgesiz alan adı tahsislerinde “ilk gelen alır” kuralı geçerlidir. İlk gelen tespitinde ise başvurunun TRABİS’e ulaştığı zaman kaydı esastır.
  • Alan adı tahsisi bir defada en az 1, en fazla 5 yıl süreyle gerçekleşir. Süre bitiminden en az 3 ay önce kayıt kuruluşu alan adı sahibine mail yoluyla bilgilendirme yapar. Bu yolla alan adı kaydı yenilemesi talep eder.
  • Alan adı sahibi isterse süresi bitmeden alan adı kullanımına son verme hakkına sahiptir. Bu durumda kayıt kuruluşuna talebini ilgili formu kullanarak mail yoluyla iletmek durumundadır. Talebin TRABİS’e ulaşmasının ardından feragat işlemi gerçekleşir.
  • Bazı durumlarda TRABİS, alan adı tahsisini iptal etme hakkına sahiptir. Bunların başında, alan adı sahibinin verdiği bilgilerin eksik veya yanlış içermesi gelir. Alan adının tahsise kapalı adlar listesine girmesi iptal nedenidir. İptal konusunda hakem veya hakem heyeti kararı varsa bu da iptal gerekçesidir. Ayrıca mahkeme kararıyla kuruma iletilen iptal talepleri de bu yönde sonuçlanır. Domain ihtilafları rehberi içinde bu konuya aşağıda tekrar temas edeceğiz.
  • Alan adı sahibi kendisine tahsis edilen domaini tahsis süresi boyunca kullanma hakkına sahiptir. İsterse alan adını transfer etme veya iptal etme hakkını da kullanabilir. Ancak bu süreçlerde kayıt kurumuna tam ve eksiksiz bilgi vermek durumundadır. Üçüncü kişilerin haklarını ihlal etmemek de temel sorumluluğudur.

2- Yeniden Tahsis, Satış ve Devir

  • Tahsis süresi sonuna kadar yenilemesi gerçekleşmeyen alan adının kullanımı 2 ay süreyle durur. Alan adı sahibi yenileme yapmazsa alan adı üzerindeki haklarını kaybeder. Böylelikle alan adı yeniden tahsise açılır.
  • Alan adının yeniden tahsise açıldığına ilişkin bilgi kurumun internet sitesinden yayınlanır. Fakat yeniden tahsise açılan alan adı için 1 ay süreyle başvuru talebi alınmaz.
  • Tahsise kapalı veya kısıtlı adlar listesine alım dışında başka bir gerekçeyle de alan adını yeniden tahsise açmak mümkündür. Alan adı tahsisinin iptali veya sahibinin feragati de alan adını yeniden tahsise açar. Ancak bu durumda yeni tahsis için başvurular 2 ay sonra başlar.
  • Alan adlarını almak, satmak veya devretmek mümkündür. Fakat bu işlemlerde servis sağlayıcının internet sitesindeki ilgili formları eksiksiz doldurmak gerekir. TRABİS tarafında gerekli işlemleri servis sağlayıcı gerçekleştirir.
  • Alan adı sahibi gerçek kişilerin ölümü veya gaiplik karinesi durumunda yasal mirasçılarına alan adı devri gerçekleşir. Fakat alan adı kullanım süresinde değişiklik oluşmaz. Yasal mirasçılar için de aynı süreçler geçerlidir.

3- Kayıt Kuruluşları

  • Başvuru, yenileme, iptal gibi alan adlarıyla ilgili işlemlere aracılık eden kuruluşlara kayıt kuruluşu denir. Bu kuruluşların uymaları gereken kurallar ve diğer hususları belirlemek BTK’nın görevidir. Düzenlemelerin kamuoyuna duyurulmasını da BTK gerçekleştirir.
  • Servis sağlayıcılar kullandıkları cihaz ve sistemlerin erişilebilirliğini, güvenliğini ve bütünlüğünü sağlamakla yükümlüdür.
  • Alan adı başvurusu ve diğer işlemler sırasında başvurucudan tam ve doğru bilgiler almaları gerekir. Ayrıca bu bilgilerin güvenliğini ve gizliliğini sağlamak da onların görevidir.
  • TRABİS üzerinden yürüttükleri işlemleri yerine getirirken servis sağlayıcılar gerekli özeni göstermekle sorumludurlar.
  • Alan adı başvurusu, tahsisi, yenileme gibi işlemlerde bilgilendirme yapmaları gerekir. Ayrıca rehberlik hizmetini kendi internet siteleri üzerinden ücretsiz erişim imkanıyla sağlamaları gerekir.

4- Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması

  • .tr uzantılı alan adlarıyla ilgili ihtilaflarda Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcı (UÇHS) devrededir. UÇHS’ler BTK’ya bağlı olarak görev yapar. Çözüm mekanizmasında uygulayacakları usul ve esasları BTK belirler.
  • Uyuşmazlık çözüm mekanizmasına başvuru için 3 şart gerekir. Bunlardan ilki, ihtilaf konusu alan adının sahip olunan ya da ticarette kullanımı gerçekleşen marka, ticaret unvanı, işletme adı veya diğer tanıtıcı işaretlerle benzer veya aynı olmasıdır. İkincisi, tahsisi yapan tarafın bu alan adıyla ilgili yasal bir hakkı veya bağlantısının olmamasıdır. Üçüncüsü ise alan adı sahibinin tahsis işlemini kötü niyetle yapması veya kullanmasıdır.
  • UÇHS’lerde yer alacak hakemlerin mülkiyet hakları ve ticaret hukuku uzmanı olması gerekir. Ayrıca bilişim hukukunda da uzmanlık gerekir. Hakemlerin taraflara ilişkin bağımsızlık ve tarafsızlıklarını ifade eden yazılı beyanlarını UÇHS’ye sunmalarının ardından çalışmaları başlar.
  • Domain ihtilafları rehberi çerçevesinde karar süreçlerine de kısaca işaret edelim. Nitekim kararlarda hakemlere ulaşan bilgi, belge ve deliller esastır. İncelemeler dosya üzerinden gerçekleşir. Gerekli olmadıkça şahısları dinlemeye ihtiyaç yoktur.
  • UÇHS kararları alan adının iptaline, şikayetçi tarafa devrine veya şikayetçi tarafın talebinin reddine yönelik olabilir. Kararlar basit çoğunlukla alınır, çekimser oy kullanılmaz.

Domain İhtilafları Konusunda Mağduriyet Yaşamamak İçin Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Uluslararası alanda ve ulusal mevzuatımızda alan adı uyuşmazlıkları konusunu ele aldığımız domain ihtilafları rehberi çalışmamızda son bir noktaya daha kısaca işaret edeceğiz. Hangi uzantı söz konusu olursa olsun tüm alan adları birer mülktür. Fakat bu mülklerin tescili, kullanımı ve devri özel birtakım kurallara bağlıdır. Domain ihtilafları konusunda mağduriyet yaşamamak için aşağıdaki konulara mutlaka dikkat etmenizi tavsiye ederiz. Böylelikle uğrayabileceğiniz zararları henüz yolun başındayken önleme imkanınız oluşur.

  • Alan adı kaydı sırasında kullandığınız mail adresinin erişilebilir olması gerekir. Bu nedenle kayıt sırasında verdiğiniz mail adresine dikkat etmelisiniz. Kullanıma kapalı mail adresi kesinlikle vermemelisiniz.
  • Alan adı kaydınızın tescilinden sonra hesabınızı onaylamanız gerekir. Bu onayı yapmanız ileride oluşacak domain ihtilafları bağlamında önemlidir. Ayrıca onaylama işlemini geciktirmeden yapmanızda yarar var. Aksi durumda domain ihtilafları rehberi kapsamında paylaştığımız bu bilgiler sorunları çözmede yetersiz kalır.
  • Kayıtlı mail adresinize erişiminiz artık yoksa hesabınızda Bilgi Güncelleme kısmından mail adresinizi değiştirmelisiniz. Hesabınız için kullanıcı adı ve şifrenizi biliyorsanız bu güncellemeyi kolayca gerçekleştirirsiniz. Giriş bilgilerinizi hatırlamıyorsanız servis sağlayıcınızla mutlaka iletişime geçmelisiniz. Çünkü alan adı sahipliğini sadece sistemde kayıtlı bilgilerle teyit etmek mümkündür. Aksi durumda ne yazık ki birçok kayıp yaşamanız mümkündür.
  • Diyelim ki tescil ettirmek istediğiniz domain başkasının üzerine kayıtlı. Nitekim domain almadan önce kayıt firmasının ilgili ekranından domain sorgulama yapmanız gerekir. Böylelikle ilgili domainin tescilinin olup olmadığını görürsünüz. İstediğiniz domain eğer daha önce tescil edilmişse başka uygun bir alan adı seçimi yapmanız mümkün.
  • Eğer tescilli bir alan adı almak istiyorsanız bu süreç çok daha zorlu bir süreçtir. Çünkü tescil süresi sona ermeden domain sahibinin rızası dışında bu alan adını zaten alamazsınız. Süre bitiminin ardından ise yeniden tahsis sürecinin başlamasını beklemelisiniz.
  • Ticari marka veya hizmet markanızın adını veya benzerini içeren alan adlarının kötü niyetli kullanımını tespit ettiğinizde ivedilikle hukuki süreçleri başlatmalısınız. Şikayetiniz mahkeme nezdinde kabul görürse kayıt kuruluşu ve ICANN’ın ilgili kurulları gereğini yapacaktır.

Türkiye’de web hosting artık daha.net! Bu içeriklere ve hizmetlerimize göz atmanızı tavsiye ederiz.

Bu yazıyı yararlı buldunuz mu ? 3